Soorten bestraling bij hypofyse

Gefractioneerde bestraling  

De meest gebruikte vorm van bestraling bij hypofysetumoren is de gefractioneerde bestraling. ‘Gefractioneerd’ betekent dat de totale stralingsdosis wordt toegediend in kleine porties in een periode van een aantal weken: een bestraling per dag, meestal vier à vijf keer per week, gemiddeld 25 tot 30 behandelingen. Indien de tumor binnen twee à drie millimeter van de oogzenuw ligt of dicht bij hersenweefsel, wordt altijd gefractioneerd bestraald. De effectiviteit van deze behandeling is hetzelfde als bij een bestraling in één keer, maar deze manier van bestralen geeft veel minder bijwerkingen dan een eenmalige hoge dosisbestraling met een Gamma-Knifemachine (radiochirurgie).  

Masker
Voorafgaand aan de gefractioneerde bestraling wordt een masker op maat gemaakt, waardoor het hoofd elke dag in dezelfde positie ligt. Het masker is gemaakt van kunststof, in de vorm het gezicht. Je kunt gewoon ademen. Het masker dient wel strak te zitten, want dat komt de nauwkeurigheid van de bestraling ten goede. Bij elke bestraling wordt het masker bij de patiënt opgezet en bevestigd aan de bestralingstafel en gecontroleerd of het goed geplaatst is.  

De bestralingsruimte
De bestraling zelf duurt maar een paar minuten. De tafel waarop de patiënt ligt kan draaien; meestal is het nodig deze elke dag in verschillende posities te plaatsen. Er wordt gebruikgemaakt van een stralingsbron die rondom de patiënt draait.

Stereotactische bestraling

Stereotactische bestraling is een nieuwere vorm van radiotherapie waarbij het mogelijk is om met nog grotere precisie de tumor te bestralen en daarbij minder gezond weefsel te beschadigen. De radioloog maakt daarbij gebruik van slechts enkele richtingen om het hypofyse-adenoom te bestralen. Er wordt dan heel precies een hele hoge dosis straling op de tumor gegeven. Dat gebeurt in één of meerdere bestralingen.  

Het is erg belangrijk dat de patiënt zo stil mogelijk blijft liggen. Hiermee probeert de radioloog te voorkomen dat het omliggende gezonde weefsel door de hoge dosis straling beschadigd raakt. De patiënt draagt daarom bij stereotactische bestraling een masker dat ervoor zorgt dat hij of zij tijdens de bestraling goed stil en in de juiste houding ligt. Dit is nodig voor het nauwkeurig instellen van de bestralingsplaatsen. 

Gamma Knife

Bestraling door middel van één hoge dosis wordt gedaan met een Gamma-Knife–apparaat. De patiënt krijgt een helm op met zo’n 200 tot 300 openingen. Door de gaatjes richten de gammastralen zich op de tumor. Het toestel maakt hele kleine bewegingen waardoor steeds een ander deel van de tumor wordt bestraald. De gehele sessie duurt meestal enige uren.

Als het (rest)adenoom niet al te groot is, heeft deze vorm van bestraling met één hoge dosis de voorkeur. De tumor moet ook duidelijk te onderscheiden zijn van het gezonde weefsel. Daarnaast moet er voldoende ruimte zijn ten opzichte van de oogzenuw. Bij een te kleine afstand kan de oogzenuw beschadigd raken door de hoge stralingsdosis.  

Protonentherapie: in de toekomst

Een nieuwe ontwikkeling op het gebied van radiotherapie is de zogenaamde protonentherapie. Bij deze methode kan de diepte van de straling worden ingesteld. Vooralsnog is niet bekend wanneer deze protonentherapie voor mensen met een hypofysetumor kan worden ingezet.