Hoge bloeddruk: leefstijl is heel belangrijk (artikel)

Wat is hoge bloeddruk?

De bloeddruk is de kracht waarmee het hart het bloed de vaten inpompt. Een langdurige hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de slagaders en vergroot de kans op hart- en vaatziekten. De voortdurende druk op de vaten kan bovendien schade aanrichten aan bijvoorbeeld de hartspier, slagaders, ogen, nieren en hersenen.‘Mensen met een hoge bloeddruk merken daar in het algemeen niet veel van’ zegt internist en voorzitter van de Nederlandse Hypertensie Vereniging dr. Jaap Deinum (Radboud UMC). ‘Het komt vaak pas aan het licht bij een keuring, of wanneer de patiënt om een andere reden bij de huisarts komt waarbij dan de bloeddruk gemeten wordt.’Naast een erfelijke aanleg zijn er andere factoren (medicijnen: pijnstillers/ontstekingsremmers, antidepressiva), overgewicht, roken, te weinig bewegen en voeding (te veel zout) en drop (niet vanwege het zout, maar vanwege zoethout) die sterk bijdragen aan het ontstaan van hoge bloeddruk. Alcohol is de meest onderschatte factor die hierbij een rol speelt.’

Hormonale oorzaak

Volgens prof. dr. Jacques Lenders (Radboud UMC) is bij zo’n 10% van alle hoge bloeddrukpatiënten de oorzaak hormonaal. Dat bleek ook uit onze ledenraadpleging begin 2014: 20% gaf aan een hoge bloeddruk te hebben. Dr. Lenders: ‘Bij patiënten met de ziekte van Cushing (te veel cortisol) krijgt 80% een te hoge bloeddruk. Van patiënten met acromegalie ongeveer 50%. Van de patiënten met te veel of te weinig aanmaak van schildklierhormoon heeft zo’n 25 tot 40% een hoge bloeddruk. Bij 1 op de 10 patiënten met hoge bloeddruk is er dus een onderliggend hormonaal probleem. Dat kan zijn door een hypofyseprobleem, maar meestal is het een gevolg van een bijnieraandoening, bijvoorbeeld de ziekte van Conn (de bijnieren maken teveel aldosteron aan).

Bloeddrukwaarden

Bij een bloeddrukmeting worden twee waarden gemeten: de bovendruk en de onderdruk. De ideale bloeddruk voor volwassenen ligt rond de 130/85. Is de bloeddruk 140/90 of hoger, dan is hij te hoog. Volgens dr. Deinum kun je heel goed je bloeddruk thuis meten. ‘Het hoeft niet per se door een arts gedaan te worden. Vaak zorgt thuis meten juist voor een betere meting, omdat er thuis meer rust is dan in de spreekkamer, waar mensen gespannen kunnen zijn.’

Zijn medicijnen nodig?

Bij een te hoge bloeddruk zijn niet altijd medicijnen nodig. ’Je kunt je bloeddruk al gunstig beïnvloeden door je leefstijl aan te passen’, vertelt Deinum. ‘Ik geef mijn patiënten daarom altijd leefstijladviezen mee.’

Leefstijladviezen zijn:

• niet roken;
• gezond eten;
• zo weinig mogelijk zout;
• afvallen bij overgewicht;
• minimaal 30 minuten per dag bewegen;
• alcohol beperken (maximaal 1 eenheid per dag voor vrouwen en maximaal 2 voor mannen);
• leren omgaan met spanning en stress.

Zout is grote boosdoener

Dr. Deinum: ‘Één van de leefstijlfactoren die eigenlijk veel meer aandacht nodig heeft is het zoutgebruik. In brood zit te veel zout. Dat geldt ook voor veel kant-en-klare voedingsmiddelen.’ Hij adviseert veel minder zout te eten. ‘Je hebt eigenlijk maar heel weinig zout nodig. Het advies is om niet meer dan 6 gram per dag te gebruiken. Ter vergelijking: de meeste Nederlanders krijgen gemiddeld per dag iets meer dan 12 gram binnen! Veel mensen denken dat voeding zonder zout niet lekker is. Maar dat is een kwestie van wennen. Als je het zoutgebruik langzaam, bijvoorbeeld in een paar weken vermindert, smaakt het eten meestal net zo lekker als voorheen. Minder zout eten is veel makkelijker als je het eten klaarmaakt met verse ingrediënten.’

Alleen bij zeer hoge bloeddruk

Als het aanpassen van de leefstijl niet voldoende helpt, kunnen medicijnen nodig zijn. Echter, mensen zonder diabetes en met een laag risico op het ontwikkelen van gezondheidsproblemen wordt niet geadviseerd om medicijnen te nemen voor de bloeddruk, tenzij de bloeddruk 140/90 of hoger is. Lenders: ‘Als de oorzaak hormonaal is moet er iets aan deze oorzaak gedaan worden en dat kan meestal niet alleen met de gewone medicijnen tegen hoge bloeddruk.’

Waar zit zout in?

In Nederland eten de meeste mensen te veel zout. Gemiddeld 80% van het zout dat we binnenkrijgen, zit al in het eten en drinken dat we kopen. Met het zoutvaatje strooien we daar tijdens het eten nog flink wat bij. Op het etiket van kant-en-klare producten kun je zien hoeveel zout erin zit. Let op! Soms staat op de verpakking het zoutgehalte en soms het natriumgehalte: 1 gram natrium komt overeen met 2,5 gram zout. Even omrekenen dus.

Reken zelf uit

De mens heeft niet meer dan enkele grammen zout (tot 6 gram) nodig per dag Zit u daarboven? Reken het zelf uit.

• Boterham: 0,4 gram zout per snee.
• Kaas: 0,4 g per plak. Zowel jonge als oude kaas bevat veel zout.
• Melk: 0,2 g per glas.
• Koek/candybar: 0,3 g per stuk.
• Ketchup: 0,6 g per portie. Ook andere sauzen uit pakjes, zoals kaassaus, groentesaus en gedroogde kruiden-mixen, kruidenpasta’s, of poederjus bevatten veel zout.
• Rookworst/ worst uit blik of glas, zoals knakworsten en Frankfurters: 2,2 g per portie van 100 gram.
• Gerookte zalm: 3,3 g per portie van 100 gram. Bij het roken van vis wordt zout toegevoegd.
• Boerenkool met worst: 5,0 g per portie!
• Let op! Koopt u kant-en-klare maaltijden? Deze bevatten erg veel zout, zowel de maaltijden uit het koelvak van de supermarkt, als de diepvriesmaaltijden. Kijk dus goed op de verpakking.

(bron: www.nierstichting.nl)

Minder zout eten verlaagt je bloeddruk

Voor elke 2,5 gram zout (= 1 gram natrium) die je per dag minder eet, neemt de bovendruk met 0,7 tot 1,8 mmHg af en de onderdruk met 0,7 mmHg. Dit positieve effect is ongeveer twee keer zo groot als u al een verhoogde bloeddruk hebt. Er zouden per jaar zo’n 2.500 mensen minder overlijden aan hart- en vaatziekten als ze niet meer dan 6 gram zout per dag zouden eten.