Multimorbiditeit: Eén op de drie Nederlanders heeft twee of meer ziekten (artikel)

Wat is multimorbiditeit?

‘Dat is de aanwezigheid van twee of meer chronische aandoeningen, waarbij de ene aandoening niet méér centraal staat dan een andere. Daarnaast wordt ook de term comorbiditeit gebruikt. Dit betekent de aanwezigheid van een aandoening naast een eerste, centraal staande ziekte. Maar beide termen worden vaak door elkaar heen gebruikt, ook in de literatuur.’

Hoe vaak komt multimorbiditeit voor?

‘In 2020 had 32% van de Nederlanders twee of meer chronische aandoeningen, waarbij over het algemeen geen uitzicht was op volledig herstel. Bij mensen jonger dan 40 jaar komt multimorbiditeit in verhouding minder voor, maar nog altijd gemiddeld 13%. Vanaf 40 jaar nemen de getallen sterk toe. Vanaf 75 jaar en ouder heeft 87% meer dan één chronische aandoening.’

‘Multimorbiditeit komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen: 3 miljoen vrouwen tegenover 2,5 miljoen mannen. Maar in de leeftijdsgroep van 0 tot 15 jaar komt het in verhouding meer voor bij jongens dan bij meisjes. Vanaf 15 jaar verschuift het aantal naar meer vrouwen dan mannen. Het is onduidelijk waardoor dit komt.’

Hoe beïnvloeden de ziekten elkaar?

‘Bij multimorbiditeit is het moeilijker om de vinger te leggen op het probleem. Zo is het vaak lastig vast te stellen of klachten komen door de ene of de andere ziekte óf door de verschillende medicijnen. Ook zijn klachten vaak minder specifiek als iemand meerdere chronische ziekten heeft.’

In hoeverre heeft dit gevolgen voor de behandeling?

‘Omdat allerlei factoren door elkaar heen lopen, kan men klachten anders ervaren. Je moet daarom breder kijken naar wat er speelt. Er kan namelijk wel degelijk iets aan de hand zijn, ook al heeft iemand geen typische klachten zijn die horen bij een bepaalde ziekte. Toch is er vaak sprake van een soort kokerdenken, zowel bij dokter als patiënt. Dan denk je: er is sprake een bepaalde ziekte, dus het zal wel daaraan liggen.’

‘Vroeger werden artsen breder opgeleid. De huidige gezondheidszorg is meer ingericht op ziektes, specialismen, protocollen, uniformiteit, enzovoort. Dit heeft voor de patiënt het voordeel dat de zorg bij de ene arts nagenoeg hetzelfde is als bij de andere. Maar het nadeel is – zeker bij multimorbiditeit – dat zorgverleners steeds meer op gespecialiseerde eilandjes werken. Een patiënt is soms wel bij vier of vijf zorgverleners onder behandeling, maar zij hebben onderling vaak nauwelijks contact. Ze houden elkaar via brieven wel op de hoogte, maar dit is vaak maar een klein deel van het verhaal.’

Hoe kunnen mensen zelf bijdragen aan een optimale behandeling?

‘Ga goed in gesprek met je behandelaar en geef aan waar je last van hebt. Kijk ook kritisch naar de behandeling en trek aan de bel bij klachten of als je het niet vertrouwt. Natuurlijk is streven naar een goede leefstijl altijd goed, voor zover het bij je past. Natuurlijk heeft iemand van 80+ met meerdere aandoeningen minder mogelijkheden dan een jonger iemand. Maar voor iedereen geldt dat niet roken, gezond eten en bewegen sowieso kunnen bijdragen aan het verbeteren van de gezondheid.’

Wat hoopt u met deze projecten te bereiken?

‘Dat medisch specialisten in de toekomst weer breder worden opgeleid, zodat zij meer oog hebben voor het grotere geheel en zij beter kunnen samenwerken. Verder moet eigenlijk één overkoepelende zorgverlener de regie hebben, bijvoorbeeld een van de behandelend specialisten, de huisarts of een verpleegkundig specialist. Deze laatsten kunnen zich vaak beter in de positie van de patiënt verplaatsen. Huisartsen krijgen nu alleen beperkt mee wat er allemaal in het ziekenhuis gebeurt. Er lijkt vaak een onzichtbare muur te staan tussen de diverse zorgverleners.’

‘De meeste artsen zien en erkennen dit probleem wel, zeker bij multimorbiditeit. Maar zij kunnen het ingerichte zorgsysteem niet zelfstandig wijzigen. Het betekent een andere werkwijze en een investering in de organisatie van zorg. Meer tijd voor de patiënt en afstemmen wie wat doet. Leidraden zijn hierbij een goede eerste stap, maar we hebben ook artsen nodig die voorop lopen en ermee aan de slag gaan in de praktijk.’

‘Het resultaat zal zijn: beter overzicht over de zorg die nodig is voor een patiënt, kostenbesparingen door minder onnodige zorg, minder medicatiegebruik en waar mogelijk zorg terug naar de eerstelijns. En het belangrijkste: een meer tevreden patiënt!’

Bronnen:

• www.volksgezondheidtoekomstverkenning.nl/c-vtv/trendscenario-update-2020/ziekten-aandoeningen
• www.vzinfo.nl/chronische-aandoeningen-en-multimorbiditeit/leeftijd-en-geslacht#Multimorbiditeit
• Handvatten Goede zorg voor mensen met multimorbiditeit_DEF.pdf (nivel.nl)
• E-zine SKMS — multimorbide patiënten (demedischspecialist.nl)
• Factsheet Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten.pdf (demedischspecialist.nl)
• Nivel onderzoeksgelden.pdf
• www.nvkg.nl/sites/nvkg.nl/files/ Samenvattingsdocument%20Multimorbiditeit%20en%20Regie%20in%20het%20Ziekenhuis%2019042021.pdf
• guusschrijvers.nl/regieondersteuning-voor-patienten-met-multimorbiditeit-in-het-ziekenhuis/

Multimorbiditeit: forse gevolgen voor kwaliteit van leven

Kort geleden deed Patiëntenfederatie Nederland onderzoek naar het hebben van meerdere aandoeningen (multimorbiditeit). Dit blijkt forse gevolgen te hebben voor de kwaliteit van de patiënten die hiermee te maken hebben. Bij 79% van de mensen met multimorbiditeit remt het hebben van meerdere aandoeningen ze in hun dagelijkse activiteiten. 58% kan minder meedoen met de maatschappij en 44% heeft last van mentale klachten. Een op de drie deelnemers aan het onderzoek heeft last van alle drie deze gevolgen.

Prof. dr. Barbara van Munster

Prof. dr. Barbara van Munster is internist-ouderengeneeskunde en klinisch geriater in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Ze heeft drie projecten geïnitieerd die de huidige situatie voor patiënten met multimorbiditeit moeten verbeteren:

1. Betere organisatie van zorg. Welke (nieuwe) zorgactiviteiten zijn nodig om multimorbide patiënten multidisciplinair op een effectieve manier te beoordelen met bijbehorende eisen en kwaliteitscriteria.
2. Model-keuzehulp voor kwetsbare ouderen met multimorbiditeit en wensen van de oudere patiënt (inclusief implementatieplan).
3. Leidraad voor de behandeling van multimorbiditeit om zorgverleners handvatten te geven om af te wijken van zorgprotocollen en over te gaan naar zorg-op-maat, passend bij de doelen, voorkeuren en mogelijkheden van een patiënt.

Deze projecten worden gefinancierd door Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten en moeten leiden tot leidraden voor behandeling.